Referat przeznaczony na spotkania z rodzicami.

Ewa-Maria Piątas

Renata Liberkowska

Jak postępować z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo?

Nadpobudliwość psychoruchowa w znaczeniu medycznym jest to schorzenie mające charakterystyczne objawy i wymagające odpowiedniego leczenia. Istnieją trzy grupy objawów charakterystycznych dla nadpobudliwości:

· Nasilone zaburzenia koncentracji uwagi. Dziecko często nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach, jest niedbałe, wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi, ma kłopoty z wypełnieniem codziennych obowiązków i trudności z zorganizowaniem sobie pracy. Często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub nauki. Niezmiernie łatwo się rozprasza pod wpływem bodźców zewnętrznych (np. tykanie zegara) zapomina poleceń, zadań domowych, czyta bez zrozumienia.

· Nadmierna ruchliwość. Dziecko nadmiernie ruchliwe ciągle się kręci, biega, jest gadatliwe, wykonuje nerwowe ruchy rąk i nóg, ma trudności ze spokojnym bawieniem się i odpoczywaniem, przeszkadza innym.

· Nadmierna impulsywność. Dziecko charakteryzuje się nieproporcjonalną reakcją na bodźce, często odpowiada agresją słowną lub fizyczną, nieumyślnie niszczy rzeczy, jest niecierpliwe, obraża się, kłóci, kłamie, woli mówić niż słuchać, odpowiada nie na temat. Charakterystyczne jest też to, że działa, nie przewidując konsekwencji swojego działania.

Nadpobudliwość należy łączyć często z zaburzeniami snu, ponieważ przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem nie pozwala dzieciom na szybkie zasypianie.

Najnowsze badania wskazują, że zespół nadpobudliwości dziecięcej (Atention Deficit Hiperactivity Disorder - ADHD) jest zaburzeniem przekazywanym z pokolenia na pokolenie, czyli uwarunkowanym genetycznie.

W zależności od typu nadpobudliwości należy podjąć stosowne działania i skonsultować je ze specjalistą: psychologiem, lekarzem. Trudna sytuacja domowa, brak konsekwencji w postępowaniu z dziećmi, impulsywność rodziców mogą tylko nasilać objawy ADHD. Rodzice chłopców i dziewczynek nadpobudliwych potrzebują dużego wsparcia, ponieważ często słyszą krytyczne uwagi na temat swoich dzieci, mimo wielu wysiłków włożonych w ich wychowanie. Zarówno rodzice jak i nauczyciele muszą uświadomić sobie , że zachowanie dziecka nie wynika z jego złych intencji i nie jest wymierzone przeciw nim. Dzieci nadpobudliwe nie mają hamulców w kontaktach z dorosłymi i to my, dorośli, musimy wyznaczać granice dopuszczalnego zachowania. Konieczna jest współpraca rodziców i nauczycieli jedni i drudzy powinni się wzajemnie wspierać i informować. Praca z dziećmi nadpobudliwymi jest żmudna, wymaga cierpliwości i konsekwencji działania. Na początku tej pracy powinniśmy się zastanowić i zadać sobie pytania:

· Jakie niewłaściwe zachowania chcę zmienić u swojego dziecka?

· Jak często występuje to niepożądane zachowanie?

· Jakie zastosuję konsekwencje?

· Jakie wybiorę zachęty i nagrody?

· Co konkretnie oznaczają takie stwierdzenia: niegrzeczny, nieposłuszny, bałaganiarz itd.?

· Czy dziecko może teraz zrealizować moje oczekiwania?

· Co mogę jeszcze zrobić, by mój plan się powiódł?

Niezwykle ważne jest ukonkretnienie oczekiwań, a następnie stworzenie listy pożądanych zachowań, oczywiście, na miarę możliwości nadpobudliwego dziecka. Zasady będą pomagać dziecku odnajdywać właściwe rozwiązanie w myśl tego, że „dobre jest dla mnie to, co jest przewidywalne”. Ważne jest także poinformowanie o swoich działaniach nauczyciela wychowawcę by i on mógł kontynuować to zadanie wychowawcze w szkole.

Tworząc, zawierające nasze oczekiwania, zasady, powinniśmy pamiętać, by były one:

· przejrzyste;

· krótkie;

· konkretne;

· sformułowane pozytywnie ( pozbawione słowa nie);

· spisane i omówione z dzieckiem;

· konsekwentne – dziecko musi wiedzieć, co się stanie, kiedy złamie zasadę.

Dziecko nadpobudliwe wymaga wzmocnień pozytywnych, należy za każdym razem chwalić je, gdy coś zrobi dobrze, mówić powoli (to uspokaja). Wszystkie polecenia powinny być przekazywane krótko i formułowane pozytywnie.

Otoczenie domowe powinno być uporządkowane. To znaczy, należy wprowadzić stonowane barwy w pomieszczeniu, zlikwidować wszystko to, co może rozpraszać: tykający zegar, bibeloty, wzorzystą tapetę, kolorowe zasłonki, radio, telewizor itd. Dziecko powinno dbać o porządek na swoim biurku. Bardzo dobrze wpływa na psychikę młodego człowieka określona stała pora posiłków, porannej pobudki, kładzenia się spać, codzienne planowanie następnego dnia. Dobrze jest też, jeśli proponuje się mu zabawy wyciszające: lepienie, rysowanie, wycinanie. Rodzice powinni często okazywać dzieciom, że je kochają, akceptują, powinni także kontrolować emocje podczas kontaktów z nimi a sytuacje konfliktowe rozwiązywać zaraz po ich nastąpieniu.

Wszystkie dzieci potrzebują zrozumienia, dziecko nadpobudliwe potrzebuje go znacznie więcej, ponieważ jest mu o wiele trudniej radzić sobie z codziennością. Należy pamiętać, że jego męczące dla otoczenia zachowanie jemu samemu również sprawia poważne problemy. Ma mniej sukcesów w szkole, trudno mu usłyszeć pochwałę od rodziców, niełatwo też funkcjonuje mu się w grupie, co może prowadzić do zaniżenia samooceny, depresji, a w konsekwencji – uzależnienia od papierosów, alkoholu, narkotyków oraz rozwoju osobowości aspołecznej.

Właśnie dlatego trzeba zwrócić szczególną uwagę na funkcjonowanie w domu i w szkole dzieci, u których występują symptomy ADHD, i wspólnie podjąć działania wychowawcze.

Bibliografia:

1. T. Bednarska: Nadpobudliwość psychoruchowa, Warszawa 1999.

A. Bandura, R.H. Walters, Agresja w okresie dorastania, Warszawa 1968.

2. T. Bednarska, Nadpobudliowść psychoruchowa [w] Rozpoznawanie i reedukacja uczniów o częściowo zaburzonym rozwoju, Poznań 1997.

A. Borkowska: Pozycja dziecka nadpobudliwego w klasie szkolnej, w: Życie Szkoły, 1991, nr 8.

3. S. Gordon, Twoje nadpobudliwe dziecko. Poradnik dla rodziców, Warszawa 1999.

4. K. Jankowski, Psychologia w działaniu, Warszawa 1980.

A. Kast-Zahn, Każde dziecko może nauczyć się reguł, Poznań 1999.

5. J. Komender, Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, Warszawa 1997.

6. H. Muszyński, Zarys teorii wychowania, Warszawa 1977.

7. Z. Skorny, Psychologia wychowawcza, Warszawa 1987.

8. H. Spionek, Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa 1970,

9. E. Ozimek, Wychowanie – potrzeba dziecka – zadanie domu i szkoły, Poznań 1999.

10. J. Strelau, A. Jurkowski, Z. Putkiewicz, Podstawy psychologii dla nauczycieli, Warszawa 1978.

11. T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka, Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Lublin 1999.